antigripikoΗ γρίπη είναι μια δυνητικά θανατηφόρος νόσος, με εύκολη μετάδοση που εξαπλώνεται ταχέως επηρεάζοντας το 5 – 15% του παγκόσμιου πληθυσμού, προκαλεί 290.000 – 650.000 θανάτους ετησίως και επιπλέον σοβαρή ασθένεια  3 – 5 εκατομμυρίων ανθρώπων.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση εκτιμάται ότι ο αντιγριπικός εμβολιασμός προλαμβάνει 37.000 θανάτους ετησίως. Η επιτροπή δημόσιας υγείας της Commission προτρέπει τα κράτη – μέλη να αναλάβουν δράσεις ώστε τα επίπεδα εμβολιαστικής κάλυψης να φθάσουν το 75% του πληθυσμού των ομάδων υψηλού κινδύνου, στόχος δεν έχει επιτευχθεί έως σήμερα.

Ο ρόλος των φαρμακοποιών στον αντιγριπικό εμβολιασμό

Η έκταση της συμμετοχής των φαρμακοποιών στο σύστημα αντιγριπικού εμβολιασμού διαφέρει από χώρα σε χώρα, κυρίως επειδή σε κάποιες χώρες οι φαρμακοποιοί επιτρέπεται υπό προϋποθέσεις να εμβολιάζουν οι ίδιοι τον πληθυσμό, να οργανώνουν εμβολιαστικά προγράμματα και να έχουν πρόσβαση στο ιστορικό υγείας των ασθενών, ενώ σε άλλες χώρες οι φαρμακοποιοί δεν επιτρέπεται να έχουν ενεργό ρόλο στην ανοσοποίηση του πληθυσμού.

  • Μεταξύ των χωρών που διενεργείται εμβολιασμός από το φαρμακοποιό είναι οι: Αργεντινή, Αυστραλία, ΗΠΑ, Καναδάς, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Δανία, Ελβετία, Πορτογαλία και Νέα Ζηλανδία.
  • Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι φαρμακοποιοί κρατούν αρχείο εμβολιασμών που το κοινοποιούν σε εθνικούς οργανισμούς υγείας υπό όρους.
  • Σε όλες τις χώρες που οι φαρμακοποιοί εμβολιάζουν το κοινό, είναι υποχρεωτικό να λαμβάνουν ειδική σχετική εκπαίδευση, η οποία παρέχεται από (ή με τη συμβολή) του εκάστοτε εθνικού φαρμακευτικού συλλόγου. Επίσης, τα φαρμακεία πρέπει να πληρούν ορισμένες προδιαγραφές όπως πχ. διαχείριση ιατρικών απορριμάτων.
  • Σε κάποιες χώρες η υπηρεσία του αντιγριπικού εμβολιασμού στο φαρμακείο αποζημιώνεται  από το ασφαλιστικό σύστημα, ενώ σε κάποιες άλλες η δαπάνη αυτή επιβαρύνει τον ασθενή.
Το παράδειγμα της Ιρλανδίας

O αριθμός των εμβολιασμών στα κοινοτικά φαρμακεία εκτοξεύθηκε μέσα σε μια πενταετία στην Ιρλανδία και οι φαρμακοποιοί πέτυχαν συνολικά την αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού. Όμως σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας ο εμβολιασμός αυξήθηκε όχι μόνο στα φαρμακεία, αλλά ταυτόχρονα και στους Γενικούς Ιατρούς, γεγονός που αποδίδεται στην διαφήμιση και προώθηση που γινόταν στις βιτρίνες των φαρμακείων και τις σχετικές καμπάνιες.

Τα δεδομένα του αντιγριπικού εμβολιασμού στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα η γρίπη επιτηρείται από το Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ το οποίο συντάσσει εβδομαδιαίες εκθέσεις επιδημιολογικής παρατήρησης της γρίπης στην Ελλάδα.

Η μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών που νοσηλεύτηκαν σε Μ.Ε.Θ. ή πέθαναν από γρίπη, δεν είχαν κάνει το αντιγριπικό εμβόλιο παρ’ ότι άνηκαν σε ομάδα υψηλού κινδύνου για την οποία συστήνεται ο εμβολιασμός.
Στην Ελλάδα λειτουργούν το 2018 περίπου 10.500 κοινοτικά φαρμακεία. Από τα στοιχεία της PGEU προκύπτει ότι η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση στον αριθμό των φαρμακείων ανά 100.000 κατοίκους, έχοντας 84,06 φαρμακεία / 100.000 κατοίκους.
Το πλεονέκτημα των φαρμακείων στην Ελλάδα είναι ότι έχουν άριστη διασπορά στην επικράτεια, βρίσκονται ακόμα και σε απομακρυσμένες περιοχές που δεν υπάρχουν άλλες δομές πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας.

  • Τα φαρμακεία προμηθεύονται τα εγκεκριμένα από τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων αντιγριπικά εμβόλια, στην έναρξη κάθε εμβολιαστικής περιόδου κατά της εποχικής γρίπης, είτε απευθείας από τη φαρμακοβιομηχανία (σπανιότερα) είτε μέσω του χονδρεμπορίου φαρμάκων (κατά συντριπτική πλειοψηφία).
  • Χάρη στο σύστημα προμηθειών, διακίνησης και φύλαξης των αντιγριπικών εμβολίων, σχεδόν ποτέ δεν παρατηρούνται προβλήματα με την έγκαιρη διάθεσή τους στον πληθυσμό
  • Οι εμβολιασμοί για τη γρίπη στους ενήλικες, σχεδόν το 90%, έγιναν εντός του χώρου του φαρμακείου, από το φαρμακοποιό, κάτι που θεωρείται δεδομένο και αυτονόητο για τους ασθενείς εδώ και πολλά χρόνια.
    Ωστόσο, πρόκειται για μια πράξη που δεν είναι θεσμοθετημένο δικαίωμα ή υποχρέωση των φαρμακοποιών. Παρόλα αυτά, ο δρόμος για την ένταξη των φαρμακείων στο σύστημα της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας έχει ανοίξει, με μια γενική αναφορά στο σχετικό νομικό πλαίσιο (Ν.4486, 7/8/2017, άρθρο 4).

Η απόκλιση του ελληνικού εμβολιασμένου πληθυσμού από το γενικό στόχο της Ε.Ε. είναι σημαντικά και επικίνδυνα μεγάλη. Ενδεικτικά και σύμφωνα με στοιχεία που συλλέχθηκαν για την Περιφέρεια της Κρήτης και το Νομό Κοζάνης για την εμβολιαστική περίοδο 2017-2018 στις δύο αυτές περιοχές διατέθηκαν από τα φαρμακεία περίπου 112.000 και 25.000 αντιγριπικά εμβόλια αντίστοιχα, που σημαίνει ότι εμβολιάστηκαν μόνο το 17,7% και το 16,5% των τοπικών πληθυσμών Κρήτης και Ν.Κοζάνης.

Προτάσεις για το ρόλο των φαρμακοποιών

Η απόκλιση του ελληνικού εμβολιασμένου πληθυσμού από το γενικό στόχο της Ε.Ε. είναι σημαντικά και επικίνδυνα μεγάλη.Ενδεικτικά και σύμφωνα με στοιχεία που συλλέχθηκαν για την Περιφέρεια της Κρήτης και το Νομό Κοζάνης για την εμβολιαστική περίοδο 2017-2018 στις δύο αυτές περιοχές διατέθηκαν από τα φαρμακεία περίπου 112.000 και 25.000 αντιγριπικά εμβόλια αντίστοιχα, που σημαίνει ότι εμβολιάστηκαν μόνο το 17,7% και το 16,5% των τοπικών πληθυσμών Κρήτης και Ν.Κοζάνης.

  • Νομικό πλαίσιο : Θεσμοθέτηση με διάταξη νόμου της δυνατότητας πραγματοποίησης αντιγριπικού εμβολιασμού εντός των φαρμακείων, υπό όρους και προϋποθέσεις που θα καθορίζονται με υπουργική απόφαση του υπουργού υγείας.
  • Η διαχείριση των ιατρικών απορριμάτων (σύριγγες κλπ) μπορεί να γίνεται με σύμπραξη των τοπικών ΦΣ με κατάλληλα πιστοποιημένη ιδιωτική εταιρεία.
  • Καθώς η χώρα μαστίζεται από οικονομική κρίση, μπορούν να ληφθούν επιπλέον μέτρα για την αποφυγή ενδεχόμενης επιδημικής έξαρσης γρίπης:
  1. Όλοι οι πολίτες, ανεξαρτήτου ηλικίας και κατάστασης πρέπει να μπορούν να έχουν δωρεάν πρόσβαση στον αντιγριπικό εμβολιασμό εφόσον το επιθυμούν. Επομένως πρέπει να ληφθεί μέριμνα ώστε ο ΕΟΠΥΥ να αποζημιώνει το αντιγριπικό εμβόλιο.
  2. Το υπουργείο να δώσει κίνητρα προς τα φαρμακεία για ενεργότερη συμμετοχή στον εμβολιασμό του πληθυσμού, συμμετοχή που όπως αποδεικνύεται και από την παρατιθέμενη πλούσια διεθνή εμπειρία, μπορεί να προσφέρει σπουδαίο όφελος στο σύστημα υγείας.
  • Τέλος, επειδή φαίνεται πως ο στόχος της σημαντικής αύξησης της εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί, αλλά και με αφορμή την τάση να εμφανίζονται τα τελευταία χρόνια αντιεμβολιαστικές απόψεις, είναι ανάγκη να ιδρυθεί ειδική διεύθυνση εμβολιασμού και ανοσοποίησης στο υπουργείο υγείας.

Τη μελέτη επιμελήθηκαν οι: Βαρδιάμπασης Κώστας, πρόεδρος ΦΣ Ρεθύμνου Δερβενιωτάκη Ελισάβετ, πρόεδρος ΦΣ Κοζάνης